Stel, je hebt 2 groepen. Aan de ene kant heb je de leerkrachten die denken: “Help, ik wil dat mijn leerlingen lezen, maar wat raad ik ze aan?”. Aan de andere kant heb je dan de leerlingen die denken: “Help, ik moet een boek lezen, maar hoe kies ik er nu één?”. Voor beide groepen zou een leeslijst misschien wel eens een goede optie zijn. De vraag is dan weer hoe je aan zo’n leeslijst komt. Wel, Radio 1 heeft een oplossing.

Naar aanleiding van het grote boekenfeest Boektopia deed Radio 1 een oproep. Ze gingen namelijk op zoek naar die pareltjes van boeken die elke jongere zou moeten gelezen hebben voor zijn 18de. Als toekomstig leerkracht Nederlands kan ik zulke initiatieven alleen maar toejuichen. We zijn allemaal wel op zoek naar welke boeken nu geschikt zijn voor onze leerlingen. Ik heb sinds ik voor het eerst hoorde van de oproep tot het aankondigen van de lijst met veel nieuwsgierigheid en ongeduld zitten wachten. En toen kwamen ze, de lijst van de experten en de lijst van de luisteraars. Je kan ze terugvinden op https://radio1.be/lees/deze-boeken-moet-je-lezen-in-het-middelbaar-onderwijs.

Experten en luisteraars

Misschien moet je voor je de lijsten gaat bekijken toch eerst eens lezen wie dat nu juist zijn, die experten en de luisteraars van Radio 1. De experten, dat waren Jesse Vandamme, Will Lemba, Tine Lefebvre, Steven Van Ammel en Meryem El Mandoudi. Na wat research te doen, kom ik erachter dat deze 5 mensen dagelijks bezig zijn met kunst, literatuur, actualiteit en jongeren. De anderen, die meewerkten aan de lijst waren de luisteraars van Radio 1. Zelf luister ik niet naar Radio 1, dus ik was wel eens benieuwd wie dan wel behoort tot deze doelgroep. Dit zouden voornamelijk kaderleden en hoger opgeleiden zijn met een leeftijd van boven de 30 (Adverteren Op Radio 1, n.d.). Hou dit zeer goed in je achterhoofd als je de leeslijsten bekijkt.

Verwachtingen?

Een goede leeslijst lijkt mij een gevarieerde lijst met boeken voor minder sterke lezers en voor zeer sterke leerlingen. Daarnaast verwacht ik van een leeslijst ook dat alle genres aan bod komen, zodat iedereen iets vindt naar zijn smaak. Het moeten ook boeken zijn die leerlingen aanzetten tot lezen. Kortom, een leeslijst moet mij ondersteunen in het motiveren van leerlingen om te lezen.

Van een leeslijst die zegt boeken te bevatten die jongeren voor hun 18de zeker moeten gelezen hebben, verwacht ik dat er boeken opstaan die iets bijdragen aan de ontwikkeling van jongeren én die aangepast zijn aan hun ontwikkelingsniveau. Dit kunnen verhalen zijn die je emoties van zo beroeren dat je niet anders kan dan nadenken over je eigen opvattingen, maar het kunnen ook verhalen zijn je steun bieden bij wat je zelf meemaakte of nog aan het meemaken bent. Tegelijk wil ik ook dat de boeken op een leeslijst jongeren in aanraking laat komen met wat leeft rondom hen.

Moeten al deze boeken dan zware, realistische boeken zijn? Nee, absoluut niet! Ook in fantasyboeken kom je actuele thema’s tegen. Zo kom je in de verhalen van Harry Potter in aanraking met ideeën over raszuiverheid. Fantasy is een deel van onze cultuur, net als de traditionele sprookjes en de verschillende verhalen uit de godsdiensten. Wie heeft het grootste gat in zijn cultuur, de leerling die Harry Mulisch niet kent of de leerling die niets weet over Harry Potter, Star Wars, Lego, Doornroosje, Disney, … ?

Daarnaast blijft voor mij de vraag wat het beste is voor onze jongeren. Willen we hen in hun vrije tijd alleen maar opzadelen met ernstige boeken over zware thema’s of laten we hen toe te ontsnappen in een wereld waar alles nog mogelijk is? Beiden lijken me zeer waardevol en dit wil ik ook weerspiegeld zien in een leeslijst.

Voldoet het?

In de expertenlijst van 29 boeken tel ik +/- 8 jeugdboeken of young adult boeken. Van deze 8 boeken zijn er 2 fantasyboeken. De lijst vermeldt ook 2 graphic novels. De rest van de boeken kan je terugvinden bij de volwassenenliteratuur. Leeftijdsgrenzen mogen je niet tegenhouden om te lezen, maar ik had graag wat meer jeugdboeken op deze lijst gezien. Verder is er ook niet echt sprake van variatie in de genres.

Er komen wel heel wat actuele, maatschappelijke thema’s aan bod in de lijst. Boeken over oorlog, racisme, gendervraagstukken, verwarrende relaties, … zijn goed vertegenwoordigd. Dit maakt de lijst ook wel beperkt in tijd houdbaar. Wat nu erg actueel is, kan over 10 jaar misschien heel anders zijn.

Naast deze ingewikkelde, dikke boeken vind je dan ook ineens “Het leven van een loser”. Joepie, eindelijk een amusant, grappig boek waarmee een leerling zich kan ontspannen. Het is dan ook een redelijk succesvol boek bij leerlingen van de 3de graad lager onderwijs en de eerste graad secondair onderwijs. Persoonlijk zou ik niet zeggen dat elke leerling dit voor zijn 18de moet gelezen hebben, maar heb je een leerling die je echt niet aan het lezen krijgt, dan is dit misschien wel een optie. Over kwaliteit spreek ik me niet uit, al kan ik wel zeggen dat ik het bizar vind dit boek terug te vinden in een lijst naast schrijvers als Dostojevski.

Deden de luisteraars het beter?

De lijst van de luisteraars bestaat uiteindelijk uit 248 boeken. Er staan boeken tussen die mijn leerlingen gemakkelijk zullen verteren, zoals de boeken van Annet Schaap, Anna Woltz, Els Beerten, Francine Oomen, … . Ik zie er echter ook boeken tussen staan die echte, absolute pareltjes zijn, maar totaal niet geschikt voor de gemiddelde leerling, zoals bv. Grand hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer. Dit brengt me op de volgende vraag: Wat doe je nu met zo’n leeslijst?

Deze leeslijsten kunnen absoluut inspiratie bieden aan leerkrachten die even niet meer weten waar te zoeken in het grote boekenaanbod. Ze zijn echter nog niet geschikt als kant en klare lijst om aan je leerlingen mee te geven zonder een woordje uitleg. De boeken verschillen gewoonweg teveel van niveau. Waar je de ene leerling een plezier mee doet, gaat de andere leerling gillend van weglopen. Als je een leeslijst aanbiedt, zorg dan dat je de boeken erop kent en dat je je leerlingen kent. We willen dat leerlingen plezier leren vinden in lezen. Te moeilijke boeken, hoe waardevol het verhaal ook is voor de ontwikkeling van de leerlingen, zullen echt geen plezier bieden.

En nu?

Hoe goed de bedoelingen van Radio 1 ook waren, voor mij hebben ze de bal misgeslagen. Hoewel ik mijn eigen nog-te-lezen-lijstje er goed mee heb kunnen aanvullen, is er nog heel veel filter- en aanvulwerk nodig om de lijst geschikt te krijgen voor de leerlingen in mijn klassen. Geen kwaad woord over de boeken zelf. Ze zijn prachtig en ik begrijp perfect waarom oudere, hoger opgeleide mensen vinden dat jongeren deze waardevolle verhalen moeten kennen.

Het is jammer, maar ik moet besluiten dat dé leeslijst die echt mijn werk als leesbevorderaar perfect kan ondersteunen, nog zal moeten komen. Al stel ik me wel de vraag of dit wel kan, maar dat antwoord is voor later.

Zoals steeds ben ik weer benieuwd naar jullie meningen. Wat vind je van de leeslijsten van Radio 1? Ga je ze gebruiken in de klas? Werk je met leeslijsten en hoe ben je hieraan begonnen? Ga maar helemaal los in de reacties en laat me weten hoe jij het aanpakt in de klas.